Chuyển dịch năng lượng: Bối cảnh Ravenna và tương lai của quy hoạch không gian

Cò Bợ

06-04-2025

The challenge is that the procedure needs to be straightforward. If it is too challenging, the bird community will pretend to comply but eventually not implement it.

Trích “GHG Emissions”; Wild Wise Weird [1]

Giữa cuộc khủng hoảng năng lượng tại châu Âu và xu thế toàn cầu hướng tới phát triển bền vững, Cảng Ravenna (Ý) đang trải qua một quá trình chuyển đổi sâu sắc. Từng là trung tâm chiến lược cho hoạt động khai thác và chế biến khí đốt ngoài khơi, Ravenna hiện đang được tái định hình để trở thành trung tâm năng lượng xanh lớn nhất vùng Địa Trung Hải, theo một nghiên cứu gần đây về cảnh quan năng lượng đa tầng (heterogeneous energy landscapes) và quy hoạch không gian [2].

Quá trình chuyển đổi này không chỉ đơn thuần là nâng cấp hạ tầng. Nó phản ánh một sự dịch chuyển cơ bản về mặt không gian và sinh thái, được thúc đẩy bởi việc tích hợp các công nghệ năng lượng tái tạo như trang trại điện mặt trời, công viên điện gió ngoài khơi, sản xuất hydro, hệ thống thu giữ carbon, và mạng lưới năng lượng phân tán. Hơn 4 tỷ euro từ nguồn vốn công và tư đã được đầu tư để tái định vị cảng này như một trọng điểm trong quá trình chuyển đổi năng lượng của nước Ý. Những dự án tiêu biểu—như tổ hợp điện gió – mặt trời ngoài khơi Agnes công suất 166 MWe và cơ sở hóa lỏng khí dầu mỏ (liquefied petroleum gas - LPG) được thiết kế nhằm tăng cường tính tự chủ năng lượng và giảm thiểu tác động môi trường [3,4].

Tuy nhiên, tốc độ và quy mô phát triển nhanh chóng đã tạo ra một cảnh quan năng lượng đa tầng (heterogeneous landscape), nơi cơ sở hạ tầng năng lượng giao thoa với hoạt động công nghiệp, đô thị hóa và hệ sinh thái tự nhiên. Tính phức tạp không gian ngày càng tăng—một mạng lưới đan xen các chức năng, công nghệ và môi trường—đặt ra nhiều thách thức cho quy hoạch và quản trị không gian. Các hệ thống năng lượng hiện nay đang tái cấu trúc nhiều lĩnh vực: từ việc hồi sinh khu Darsena di Città lịch sử của Ravenna (khu đô thị cổ nhất), đến việc hình thành các cảnh quan chịu ảnh hưởng mạnh của con người (anthropic landscapes) quanh các cơ sở điện gió ngoài khơi—gây tác động đáng kể đến hệ sinh thái biển [2].

Sự phân mảnh trong quản trị tiếp tục làm phức tạp quá trình chuyển đổi ở Ravenna. Trách nhiệm đối với các khu vực nội địa, ven biển và ngoài khơi được phân chia cho nhiều cơ quan khác nhau, khiến việc phối hợp trở nên kém hiệu quả. Dù các Khu vực đơn giản hóa hành chính (Simplified Logistics Zones - ZLS) được thiết lập nhằm đơn giản hóa thủ tục hành chính, nhưng các thẩm quyền chồng chéo và lợi ích mâu thuẫn—ví dụ, căng thẳng giữa những người ủng hộ hydro xanh và các bên ưu tiên công nghệ thu giữ carbon—đã dẫn đến tình trạng trì hoãn và xung đột thể chế [2].

Theo Ramondetti [2], để giải quyết các thách thức này cần một cách tiếp cận hoàn toàn mới đối với quy hoạch không gian. Ông kêu gọi vượt ra khỏi thực hành phân vùng truyền thống để hướng tới một cách tiếp cận dựa trên cảnh quan (landscape-based approach)—trong đó cơ sở hạ tầng năng lượng được xem như một hệ thống năng động và liên kết, mang theo các hệ lụy sâu rộng về không gian, xã hội và sinh thái. Nếu không có sự chuyển đổi tư duy này, quá trình chuyển đổi năng lượng có nguy cơ làm trầm trọng thêm các xung đột sử dụng đất, phá vỡ mục tiêu môi trường và tạo ra các mô hình phát triển phân mảnh, thiếu bền vững.

Kinh nghiệm từ Ravenna mang đến một góc nhìn sâu sắc hơn: chuyển đổi về năng lượng không chỉ là tiến trình kỹ thuật mà còn là quá trình không gian và văn hóa. Khi xã hội chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng tái tạo, các cảnh quan năng lượng mới được hình thành—tái cấu trúc hệ sinh thái, đô thị và các mô thức sinh hoạt của con người. Quy hoạch hiệu quả cho những biến đổi này đòi hỏi một góc nhìn tổng thể—kết nối giữa tự nhiên và hạ tầng, và thừa nhận mối phụ thuộc lẫn nhau sâu sắc giữa các hệ thống con người và môi trường mà họ đang sinh sống và tái tạo [5].

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/

[2] Ramondetti L. (2025). Heterogeneous energy landscapes and the challenges for spatial planning: the Port of Ravenna and its hinterland. Sustainability Science. https://doi.org/10.1007/s11625-025-01635-5 

[3] Autorità di Sistema Portuale del Mar Adriatico Centro Settentrionale [AdSP MACS]. (2024). Piano Operativo Triennale 2021–2023: Seconda Revisione Annuale. AdSP MACS.

[4] Agnes (2024) AGNES. https://www.agnespower.com 

[5] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267