Cảm nhận thiên nhiên: Cách công nghệ hé lộ mối liên hệ phổ quát của chúng ta với không gian xanh đô thị

Chìa Vôi Vàng

27-03-2025 

“The bushes and the alley corners would all be drenched in a vibrant chorus of birdsongs. The whole scene is exhilarating, exuding the mysterious vibes of a major orchestra.”

Trích “Conductor”; Wild Wise Weird [1]

Mặc dù sống trong một thế giới ngày càng đô thị hóa và hướng nội, mối liên hệ của chúng ta với thiên nhiên vẫn mạnh mẽ. Một nghiên cứu gần đây được công bố trên tạp chí npj Urban Sustainability tiết lộ rằng mối liên hệ này – được gọi là biophilia [2] – không chỉ ăn sâu mà còn được trải nghiệm phổ quát trên các nền văn hóa và khí hậu khác nhau [3].

Trong nghiên cứu, các nhà nghiên cứu từ Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) và Đại học Công nghệ Delft đã kết hợp trí tuệ nhân tạo thị giác (AI thị giác) với dữ liệu khảo sát để hiểu cách mọi người cảm nhận thiên nhiên trong thành phố. Họ đã phân tích hình ảnh Google Street View từ tám thành phố – mỗi thành phố đại diện cho một quần xã sinh vật toàn cầu riêng biệt, từ rừng nhiệt đới Singapore đến sa mạc Dubai – bằng cách sử dụng mô hình học máy được huấn luyện để phát hiện 25 yếu tố thị giác liên quan đến tự nhiên như cây cối, bầu trời, sông ngòi và động vật [3].

Đáng ngạc nhiên là, trong khi các đặc điểm tự nhiên hiện diện ở tất cả các cảnh quan thành phố (được gọi là môi trường ưa sinh học, hay biophilic settings - BS), mọi người thường không nhận ra chúng (nhận thức ưa sinh học, hay biophilic perceptions - BP) một cách đầy đủ. Ví dụ, cây cối và bầu trời là một trong những yếu tố được cảm nhận tích cực nhất ở tất cả các thành phố, nhưng sự hiện diện của chúng lại liên tục bị đánh giá thấp. Điều này cho thấy rằng mặc dù thiên nhiên ở xung quanh chúng ta, nhưng chúng ta có thể đã trở nên ít chú ý đến nó hơn – vừa ủng hộ vừa thách thức khái niệm "mù thực vật" (plant blindness), cho thấy con người không có khả năng nhận thấy thực vật trong cuộc sống hàng ngày [4].

Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy rằng sự tiếp xúc bằng mắt với các yếu tố dựa trên tự nhiên, nhiều hơn các yếu tố nhân tạo, gợi lên những phản ứng cảm xúc tích cực bất kể địa điểm hay giới tính. Những phát hiện này chứng minh rằng những lợi ích tâm lý của thiên nhiên – như cảm giác bình tĩnh, an toàn và vẻ đẹp – là nhất quán trên toàn cầu.

Nghiên cứu này nhấn mạnh nhu cầu phổ quát của con người đối với thiên nhiên, ngay cả trong môi trường đô thị dày đặc. Bằng cách kết hợp AI với nhận thức của con người, nghiên cứu cung cấp một công cụ hiệu quả cho các nhà quy hoạch thành phố để thiết kế những không gian kết nối lại con người với thiên nhiên. Nó làm nổi bật vai trò thiết yếu của mối liên hệ giữa tự nhiên và con người trong việc tạo ra những thành phố khỏe mạnh hơn và bền vững hơn [5].

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/

[2] Wilson EO. (1984). Biophilia. The human bond with other species. Harvard University Press.

[3] Lefosse DC, et al. (2025). Feeling Nature: Measuring perceptions of biophilia across global biomes using visual AI. npj Urban Sustainability, 5, 4. https://www.nature.com/articles/s42949-025-00192-1 

[4] Wandersee JH, Schussler EE. (1999). Preventing plant blindness. The American Biology Teacher, 61(2), 82+84+86. https://doi.org/10.2307/4450624 

[5] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267