Giải pháp thông minh hơn để cứu lấy sinh vật biển: Một khuôn khổ cho việc giảm thiểu sản phẩm phụ dựa trên ưu đãi

Vịt Trời

25-03-2025

“Pressing the buttons has gradually become somewhat of a new technological ritual.”

Trích “Innovation”; Wild Wise Weird [1]

Sản phẩm phụ trong khai thác thủy sản (fisheries bycatch) – các loại hải sản vô tình bị đánh bắt như các loài động vật có vú biển và các loài được bảo vệ khác – vẫn là một mối đe dọa lớn đối với đa dạng sinh học đại dương. Các công cụ quản lý truyền thống, như lệnh cấm đánh bắt hoặc hạn chế ngư cụ, thường không khuyến khích ngư dân thay đổi hành vi một cách hiệu quả. Một nghiên cứu mới của Bellanger và cộng sự [2] giới thiệu một khuôn khổ thực tế để đánh giá các cách tiếp cận dựa trên ưu đãi nhằm mục đích hài hòa các mục tiêu bảo tồn với động lực của những người làm việc trên biển.

Thay vì dựa vào các quy định cứng nhắc, từ trên xuống, các chiến lược dựa trên ưu đãi mang lại sự linh hoạt. Chúng có thể là kinh tế (như hạn chế thương mại, nhãn sinh thái hoặc phần thưởng liên quan đến sản phẩm phụ) hoặc xã hội (như sự công nhận trong cộng đồng hoặc các công cụ thúc đẩy hành động tập thể). Nghiên cứu xác định sáu yếu tố chính quyết định liệu các cách tiếp cận như vậy có khả năng thành công hay không: động lực của các bên liên quan, cơ chế phối hợp, sự rõ ràng về chi phí và lợi ích, sự không chắc chắn về sinh thái, rủi ro tuân thủ và sự phù hợp về giá trị của các bên liên quan.

Khuôn khổ này đã được thử nghiệm trên bảy nghiên cứu điển hình trên toàn thế giới – bao gồm các hoạt động khai thác thủy sản ở Hoa Kỳ, Pháp và Scotland. Một ví dụ nổi bật là BATmap, một ứng dụng lập bản đồ sản phẩm phụ theo thời gian thực do ngư dân Scotland phát triển [3]. Thành công của nó cho thấy các giải pháp tự nguyện, do đồng nghiệp thúc đẩy có thể nuôi dưỡng sự hợp tác và trách nhiệm giải trình như thế nào.

Các tác giả cũng đã áp dụng khuôn khổ này cho Vịnh Biscay của Pháp, nơi hàng nghìn con cá heo bị đánh bắt làm sản phẩm phụ mỗi năm. Họ nhận thấy rằng việc giới thiệu một ứng dụng theo kiểu BATmap có thể là một bước khởi đầu đầy hứa hẹn, trong khi các giới hạn sản phẩm phụ nghiêm ngặt hơn, từ trên xuống có thể hiện tại thiếu sự hỗ trợ hoặc cơ sở hạ tầng để thành công.

Bằng cách cung cấp một phương pháp có cấu trúc để đánh giá khi nào và như thế nào các biện pháp dựa trên ưu đãi có thể hoạt động, khuôn khổ này trao quyền cho các nhà quản lý và các bên liên quan vượt ra ngoài các quy định áp dụng cho mọi trường hợp. Nó mở ra cánh cửa cho các chiến lược bảo tồn thích ứng, hợp tác và hiệu quả hơn [4].

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/

[2] Bellanger M, et al. (2025). A practical framework to evaluate the feasibility of incentive-based approaches to reduce bycatch of marine mammals and other protected species. Marine Policy, 177, 106661. https://doi.org/10.1016/j.marpol.2025.106661 

[3] Marshall CT, et al. (2021). Design, development and deployment of a software platform for real-time reporting in the west of Scotland demersal fleet. Fisheries Innovation Scotland. https://abdn.elsevierpure.com/en/publications/design-development-and-deployment-of-a-software-platform-for-real 

[4] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267