Không gian xanh ven đô ảnh hưởng đến phúc lợi con người như thế nào?

Trảu Họng Vàng

03-04-2025

A century-old myrtle tree stands tall and proud in an alley that appears almost deserted. At the end of the alley nestles a small lovely house, besides which tucks a mulberry tree. 
The mulberry tree spreads its lust greenery wide across the vast courtyard. At noon, faint rays of sunlight would penetrate through the thick mulberry leaves, painting dots of sunny flowers on the yard, mesmerizing those passing by.

Trích “Dream”; Wild Wise Weird [1]

Các không gian xanh cộng đồng—công viên, bờ sông và những con đường rợp bóng cây—rất cần thiết để thúc đẩy sức khỏe, hạnh phúc và kết nối xã hội. Tuy nhiên, một khía cạnh quan trọng thường bị bỏ qua: mọi người không giới hạn việc sử dụng những không gian này vào giờ ban ngày. Ở các khu vực ven đô phát triển nhanh chóng—các khu vực chuyển tiếp giữa thành phố và nông thôn—cư dân ngày càng chuyển sang các không gian xanh vào sáng sớm và chiều tối, khi các công việc bận bịu và điều kiện khí hậu khiến việc đi tới các không gian này trở nên bất khả thi [2,3]. Nhận thấy khoảng trống này, Chen và cộng sự [4] đã nghiên cứu cách mọi người cảm nhận về lợi ích giải trí của không gian xanh vào các thời điểm khác nhau trong ngày ở Quảng Châu, Trung Quốc.

Khai thác hình ảnh đường phố và các phương pháp học sâu tiên tiến, các nhà nghiên cứu đã kiểm tra xem các đặc điểm thị giác cụ thể—chẳng hạn như cây xanh, độ mở của bầu trời, sự đa dạng của cảnh quan, vỉa hè và sự hiện diện của con người—ảnh hưởng như thế nào đến những gì họ gọi là nhận thức về lợi ích dịch vụ giải trí (leisure service benefit perception - LSBP). LSBP bao gồm các lợi ích về thể chất, tâm lý, xã hội và giáo dục mà các cá nhân trải nghiệm khi tham gia vào không gian xanh.

Nghiên cứu cho thấy một mô hình rõ ràng và nhất quán: cư dân cảm nhận được lợi ích giải trí lớn hơn vào ban ngày. Trong các công viên và dọc theo các không gian xanh như sông, ánh sáng tự nhiên, tầm nhìn rộng mở và các hoạt động nhộn nhịp tạo ra sự thư giãn, thoải mái và khoan khoái bằng cách tạo ra cảm giác an toàn và sống động. Ngược lại, những không gian này thường trở nên kém hấp dẫn hơn sau khi trời tối. Ánh sáng mờ, những con đường vắng vẻ và sự phản chiếu kỳ lạ của mặt nước góp phần tạo ra cảm giác bất an và giảm sự thích thú.

Điều thú vị là nghiên cứu cho thấy rằng trong khi vỉa hè và các hoạt động nhộn nhịp có xu hướng làm giảm các lợi ích được cảm nhận vào ban ngày—bằng cách làm cho không gian trở nên đông đúc và kém phục hồi—thì chúng lại nâng cao trải nghiệm vào ban đêm. Lưu lượng người đi bộ tăng lên và sự hiện diện của con người rõ ràng góp phần tạo ra một bầu không khí sống động và an toàn hơn sau khi trời tối, chống lại cảm giác trống vắng điển hình liên quan đến không gian xanh về đêm.

Những phát hiện này nhấn mạnh sự cần thiết phải thiết kế không gian xanh cộng đồng phục vụ người dùng trong suốt cả ngày. Các tính năng chu đáo như ánh sáng thích ứng, lối đi được cấu trúc tốt và bố cục khuyến khích cả hoạt động và sự tĩnh lặng có thể nâng cao đáng kể trải nghiệm ban đêm đồng thời giữ nguyên cảm giác yên tĩnh được coi trọng trong giờ ban ngày.

Mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên rất năng động, được định hình bởi nhịp điệu hàng ngày và bối cảnh không gian [5]. Đảm bảo rằng không gian xanh vùng ven đô luôn an toàn, hòa nhập và phong phú vào mọi thời điểm là rất quan trọng để tăng cường vai trò của chúng như những yếu tố không thể thiếu của các cộng đồng khỏe mạnh, kết nối và kiên cường.

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/

[2] Arnberger A. (2006). Recreation use of urban forests: An inter-area comparison. Urban Forestry & Urban Greening, 4(3–4), 135-144. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2006.01.004

[3] Mak BK, Jim CY. (2019). Linking park users’ socio-demographic characteristics and visit-related preferences to improve urban parks. Cities, 92, 97-111. https://doi.org/10.1016/j.cities.2019.03.008

[4] Chen C, et al. (2025). Perceived leisure service benefits of peri-urban community green Spaces: Impact of visual environment during day and night. Landscape and Urban Planning, 259, 105338. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2025.105338

[5] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267