Những thành phố vì con người và hành tinh: Một tầm nhìn mới cho chính sách khí hậu đô thị

Hoét Đen

27-03-2025

“First come the ideas, then comes an action plan. Never mind the planning required, he excels at this—if a plan is incomplete or not assuring enough, he would correct it. Perfection naturally calls for dedication and diligence.”

Trích “The Perfect Plan”; Wild Wise Weird [1]

Khi khủng hoảng khí hậu ngày càng trở nên nghiêm trọng, các thành phố—nơi hiện nay hơn một nửa dân số toàn cầu sinh sống—vừa là tác nhân chính gây ra biến đổi khí hậu vừa là những điểm nóng chịu tác động của nó [2]. Tuy nhiên, các thành phố cũng mang lại những cơ hội mạnh mẽ cho hành động biến đổi. Trong một nghiên cứu gần đây, Creutzig và cộng sự [3] đề xuất một cách tiếp cận táo bạo cho chính sách đô thị, đặt phúc lợi con người và sự bền vững môi trường làm trọng tâm.

Các tác giả giới thiệu Khung Mục tiêu-Can thiệp-Các bên liên quan-Điều kiện tạo thuận lợi (Goals-Intervention-Stakeholder-Enablers Framework - GISE Framework), một công cụ liên ngành nhằm hướng dẫn hành động khí hậu cấp thành phố. Khung này tích hợp các mục tiêu khí hậu với các can thiệp thực tế, sự tham gia của các bên liên quan và các điều kiện tạo thuận lợi như cơ sở hạ tầng, công cụ số, giáo dục, tài chính và quản trị. Nó dựa trên các nghiên cứu trường hợp thực tế từ Berlin, bao gồm các nỗ lực giảm khí thải carbon trong hệ thống sưởi, thúc đẩy vận động tích cực và mở rộng không gian xanh—tất cả đều minh họa cách hành động khí hậu có thể mang lại lợi ích đồng thời cho sức khỏe cộng đồng, công bằng xã hội và chất lượng cuộc sống [3].

Một phát hiện quan trọng của nghiên cứu là hành động khí hậu phải vừa vì con người, vừa bởi con người. Điều này có nghĩa là đảm bảo quyền tiếp cận không khí sạch, nhà ở, giao thông và dịch vụ y tế, đồng thời trao quyền cho công dân—đặc biệt là những người dễ bị tổn thương nhất—tham gia chủ động vào việc định hình các chính sách đô thị. Trong tầm nhìn này, chính quyền địa phương, xã hội dân sự và các công cụ số đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy ra quyết định tham gia và bao trùm.

Cuối cùng, nghiên cứu này thúc đẩy chính sách công đô thị lấy con người làm trung tâm, nối liền khoảng cách giữa các mục tiêu môi trường và phát triển con người [4]. Nó nhấn mạnh sự cần thiết phải biến các thành phố thành những phòng thí nghiệm đổi mới, nơi các giải pháp khí hậu được cùng tạo ra, thử nghiệm và mở rộng. Như Jane Jacobs đã nói, “Các thành phố có khả năng cung cấp thứ gì đó cho tất cả mọi người, chỉ vì và chỉ khi chúng được tạo ra bởi tất cả mọi người.”

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/

[2] World Bank Group. (2025). Urban development. https://www.worldbank.org/en/topic/urbandevelopment/overview 

[3] Creutzig F, et al. (2024). Towards a public policy of cities and human settlements in the 21st century. npj Urban Sustainability, 4, 29. https://www.nature.com/articles/s42949-024-00168-7 

[4] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267