Sức mạnh của hình ảnh: Thứ kết nối chúng ta với thiên nhiên và thúc đẩy bền vững

Sáo Nâu

25-03-2025

“His prided prey? A half-a-span-long piece of rotting wood.”

Trích “Guru Bird”; Wild Wise Weird [1]

Khi những thách thức về môi trường ngày càng gia tăng, việc khuyến khích hành vi bền vững trở nên quan trọng hơn bao giờ hết [2]. Nghiên cứu gần đây cho thấy rằng việc tiếp xúc trực quan với thiên nhiên có thể ảnh hưởng đáng kể đến hành động thân thiện với môi trường của mọi người bằng cách củng cố mối liên hệ tâm lý của họ với thế giới tự nhiên.

Hình ảnh thiên nhiên là một yếu tố dù không trực diện nhưng rất hiệu quả, thúc đẩy các cá nhân hướng tới hành vi có trách nhiệm với môi trường. Hadjichristidis và cộng sự [3] phát hiện ra rằng những người tham gia xem hình ảnh thiên nhiên hoang sơ hoặc biểu tượng tái chế có khả năng tái chế cao hơn đáng kể so với những người xem các hình dạng hình học trung tính. Ngay cả khi việc tái chế đòi hỏi nỗ lực thêm, những người tiếp xúc với hình ảnh màu xanh lá cây vẫn nhất quán chọn lựa chọn thân thiện với môi trường, làm nổi bật sức mạnh của việc "mớm" thông tin bằng hình ảnh.

Hiện tượng này có thể được giải thích thông qua các lý thuyết nhận thức về "mớm" thông tin, cho rằng việc tiếp xúc trực quan làm tăng khả năng sẵn có trong tâm trí của các khái niệm liên quan. Ví dụ, việc nhìn thấy một khu rừng hoặc biểu tượng tái chế kích hoạt những suy nghĩ về bảo vệ môi trường và tính bền vững, làm tăng khả năng thực hiện các hành vi tương ứng [3].

Ngoài việc tái chế, hình ảnh thiên nhiên còn khuyến khích các hành vi ủng hộ môi trường rộng lớn hơn. Zelenski, Dopko và Capaldi [4] đã chứng minh rằng những người tham gia xem phim tài liệu về thiên nhiên đã hành xử hợp tác và bền vững hơn trong một tình huống khó xử về môi trường mô phỏng so với những người xem video không liên quan đến thiên nhiên. Điều quan trọng là, hiệu ứng này không chỉ đơn thuần là sản phẩm phụ của tâm trạng được cải thiện mà còn phản ánh sự gắn kết tâm lý sâu sắc hơn với thiên nhiên.

Arendt và Matthes [5] tiếp tục khám phá mối liên hệ này bằng cách xem xét cách các bộ phim tài liệu về thiên nhiên ảnh hưởng đến việc quyên góp cho các hoạt động bảo vệ môi trường. Mặc dù các phương tiện truyền thông này không làm thay đổi đáng kể ý thức kết nối rõ ràng của người tham gia với thiên nhiên, nhưng chúng đã làm tăng hành vi quyên góp trong thế giới thực – đặc biệt là ở những người vốn đã cảm thấy có mối liên hệ mạnh mẽ với thiên nhiên. Điều này cho thấy rằng trải nghiệm thị giác có thể hiệu quả nhất trong việc kích hoạt các giá trị môi trường hiện có hơn là tạo ra những giá trị mới.

Tóm lại, những phát hiện này chỉ ra một thực tế: việc kết hợp hình ảnh thiên nhiên vào không gian công cộng, các chiến dịch và phương tiện truyền thông có thể là một cách tiết kiệm chi phí để nhẹ nhàng khuyến khích mọi người hướng tới sự bền vững. Các gợi ý trực quan đóng vai trò như lời nhắc nhở về mối quan hệ của chúng ta với môi trường và có thể ảnh hưởng một cách tinh tế đến hành vi mà không đòi hỏi sự cân nhắc có ý thức.

Tuy nhiên, loại hình ảnh được sử dụng lại rất quan trọng. Trong khi các biểu trưng và ký hiệu có thể thúc đẩy các hành động tức thời như tái chế, các bộ phim tài liệu về thiên nhiên mang tính trải nghiệm sâu sắc có thể nuôi dưỡng các kết nối cảm xúc sâu sắc hơn, hỗ trợ sự thay đổi hành vi lâu dài. Cần có sự cân bằng giữa việc thúc đẩy các hành vi nhanh chóng và việc tạo ra những trải nghiệm nuôi dưỡng các giá trị môi trường bền vững để khuyến khích hành vi thân thiện với môi trường có ý nghĩa và lâu dài.

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/ 

[2] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267

[3] Hadjichristidis C, et al. (2025). Green visuals, greener actions: Increasing recycling behavior through nature imagery and the recycling logo. Journal of Environmental Psychology, 103, 102563. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2025.102563

[4] Zelenski JM, et al. (2015). Cooperation is in our nature: Nature exposure may promote cooperative and environmentally sustainable behavior. Journal of Environmental Psychology, 42, 24–31. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2015.01.005

[5] Arendt F, Matthes J. (2014). Nature Documentaries, Connectedness to Nature, and Pro-environmental Behavior. Environmental Communication, 10(4), 453-472. https://doi.org/10.1080/17524032.2014.993415